Note
Papacy (triều đại giáo hoàng): thời kỳ một giáo hoàng đang tại vị và lãnh đạo Giáo hội Công giáo La Mã.
Jesuit (Dòng Tên): một dòng tu trong Giáo hội Công giáo được thành lập vào thế kỷ 16, nổi tiếng với sứ mạng giáo dục, truyền giáo và chiêm niệm trong hành động.
Spiritual Exercises (Các bài tập thiêng liêng): chuỗi thực hành cầu nguyện và suy niệm được Thánh Ignatius thành Loyola phát triển để giúp người Công giáo phân định và gắn kết sâu sắc với Thiên Chúa.
Doctrine (giáo lý): hệ thống niềm tin và giáo huấn chính thức của một tôn giáo, được xem là nền tảng cho thực hành đức tin.
LGBTQ+ (cộng đồng LGBTQ+): từ viết tắt chỉ những người đồng tính nam, đồng tính nữ, song tính, chuyển giới và các bản dạng giới tính và xu hướng tính dục khác.
Clerical sex abuse (lạm dụng tình dục trong giới giáo sĩ): hành vi xâm hại tình dục do các thành viên của hàng giáo sĩ trong Giáo hội thực hiện, đặc biệt gây tranh cãi và khủng hoảng niềm tin trong cộng đồng Công giáo.
Synod of Bishops (Thượng Hội đồng Giám mục): cuộc họp các giám mục do Giáo hoàng triệu tập để thảo luận và tư vấn về các vấn đề quan trọng trong Giáo hội.
Synodality (tính hiệp hành): khái niệm về việc cùng nhau bước đi, biểu thị hình thức quản trị Giáo hội dựa trên sự lắng nghe, đối thoại và phân định chung giữa mọi thành phần dân Chúa.
Laity / Lay Catholics (giáo dân): những thành viên của Giáo hội không thuộc hàng giáo sĩ hay tu sĩ, sống đức tin trong đời sống xã hội thường nhật.
Ivory tower theology (thần học tháp ngà): lối suy tư thần học xa rời thực tế cuộc sống, thường bị chỉ trích là thiếu tính ứng dụng và gắn bó với cộng đồng.
Tango (điệu tango): điệu nhảy đặc trưng của Argentina, mang tính biểu cảm cao, ở đây được sử dụng như hình ảnh ẩn dụ cho mối quan hệ linh hoạt và cộng tác giữa Giáo hoàng và cộng đồng thế giới.
The Article
Pope Francis, whose papacy blended tradition with pushes for inclusion and reform, died on April, 21, 2025 – Easter Monday – at the age of 88.
Giáo hoàng Phanxicô, người đã kết hợp truyền thống với những nỗ lực vì sự hòa nhập và cải cách trong suốt triều đại của mình, qua đời vào ngày 21 tháng 4 năm 2025 – Thứ Hai Phục Sinh – hưởng thọ 88 tuổi.
Here we spotlight five stories from The Conversation’s archive about his roots, faith, leadership and legacy.
Dưới đây là năm câu chuyện nổi bật từ kho lưu trữ của The Conversation về nguồn gốc, đức tin, phong cách lãnh đạo và di sản của ông.
1. A Jesuit pope
1. Một giáo hoàng Dòng Tên
Jorge Mario Bergoglio became a pope of many firsts: the first modern pope from outside Europe, the first whose papal name honors St.Francis of Assisi, and the first Jesuit – a Catholic religious order founded in the 16th century.
Jorge Mario Bergoglio trở thành một giáo hoàng của nhiều “lần đầu tiên”: giáo hoàng hiện đại đầu tiên đến từ ngoài châu Âu, người đầu tiên lấy tên giáo hoàng để vinh danh Thánh Phanxicô Assisi, và cũng là giáo hoàng Dòng Tên đầu tiên – một dòng tu Công giáo được thành lập vào thế kỷ 16.
Those Jesuit roots shed light on Pope Francis’ approach to some of the world’s most pressing problems, argues Timothy Gabrielli, a theologian at the University of Dayton.
Gốc gác Dòng Tên này giúp làm sáng tỏ cách tiếp cận của Giáo hoàng Phanxicô đối với nhiều vấn đề cấp bách của thế giới ngày nay, theo nhà thần học Timothy Gabrielli tại Đại học Dayton.
Gabrielli highlights the Jesuits’ “Spiritual Exercises,” which prompt Catholics to deepen their relationship with God and carefully discern how to respond to problems.He argues that this spiritual pattern of looking beyond “presenting problems” to the deeper roots comes through in Francis’ writings, shaping the pope’s response to everything from climate change and inequality to clerical sex abuse.
Gabrielli nhấn mạnh đến “Các bài tập thiêng liêng” của Dòng Tên, khuyến khích người Công giáo làm sâu sắc mối quan hệ với Chúa và cân nhắc cẩn thận cách ứng phó với các vấn đề.Ông cho rằng mô hình thiêng liêng này – nhìn xa hơn các “vấn đề hiện hữu” để khám phá gốc rễ sâu xa – thể hiện rõ trong các văn bản của Giáo hoàng Phanxicô, định hình cách ông ứng xử với biến đổi khí hậu, bất bình đẳng và lạm dụng tình dục trong giới giáo sĩ.
2. LGBTQ+ issues
2. Các vấn đề LGBTQ+
Early on in his papacy, Francis famously told an interviewer, “If someone is gay and he searches for the Lord and has good will, who am I to judge?” Over the years, he has repeatedly called on Catholics to love LGBTQ+ people and spoken against laws that target them.
Ngay từ đầu triều đại giáo hoàng, Phanxicô đã nổi tiếng khi phát biểu trong một cuộc phỏng vấn rằng: “Nếu ai đó là người đồng tính và tìm kiếm Chúa với thiện chí, tôi là ai mà phán xét họ?” Trong những năm sau đó, ông nhiều lần kêu gọi người Công giáo yêu thương cộng đồng LGBTQ+ và phản đối các đạo luật nhắm vào họ.
An LGBTQ couple embrace after a pastoral worker blesses them at a Catholic church in Germany, in defiance of practices approved by Rome. Andreas Rentz/Getty Images.
Một cặp đôi LGBTQ ôm nhau sau khi được nhân viên mục vụ ban phước trong một nhà thờ Công giáo tại Đức, bất chấp các thực hành được Vatican phê chuẩn. Ảnh: Andreas Rentz/Getty Images.
But “Francis’ inclusiveness is not actually radical,” explains Steven Millies, a scholar at the Catholic Theological Union.“His remarks generally correspond to what the church teaches and calls on Catholics to do,” without changing doctrine – such as that marriage is only between a man and a woman.
Tuy nhiên, “sự bao dung của Phanxicô thực ra không phải là điều cấp tiến,” nhà nghiên cứu Steven Millies tại Catholic Theological Union giải thích.“Những phát biểu của ông nhìn chung phản ánh những gì Giáo hội giảng dạy và kêu gọi người Công giáo thực hiện,” mà không thay đổi giáo lý – như việc hôn nhân chỉ được công nhận giữa một nam và một nữ.
Rather, Francis’ comments “express what the Catholic Church says about human dignity,” Millies writes.“Francis is calling on Catholics to take note that they should be concerned about justice for all people.”
Thay vào đó, phát biểu của Phanxicô “thể hiện quan điểm của Giáo hội Công giáo về phẩm giá con người,” Millies viết.“Phanxicô đang kêu gọi người Công giáo lưu tâm rằng công lý cho mọi người là điều đáng quan tâm.”
3. Asking forgiveness
3. Xin tha thứ
At times, Francis did something that was once unthinkable for a pope: He apologized.
Đôi khi, Phanxicô đã làm điều mà trước đây từng là điều không tưởng đối với một giáo hoàng: Ông xin lỗi.
He was not the first pontiff to do so, however.Pope John Paul II declared a sweeping “Day of Pardon” in 2000, asking forgiveness for the church’s sins, and Pope Benedict XVI apologized to victims of sexual abuse.During Francis’ papacy, he acknowledged the church’s historic role in Canada’s residential school system for Indigenous children and apologized for abuses in the system.
Tuy nhiên, ông không phải là vị giáo hoàng đầu tiên làm như vậy.Giáo hoàng Gioan Phaolô II từng tuyên bố một “Ngày Tha Thứ” vào năm 2000, xin tha thứ cho những tội lỗi của Giáo hội, và Giáo hoàng Biển Đức XVI cũng đã xin lỗi các nạn nhân của lạm dụng tình dục.Trong triều đại của Phanxicô, ông đã thừa nhận vai trò lịch sử của Giáo hội trong hệ thống trường nội trú dành cho trẻ em bản địa ở Canada và xin lỗi vì các hành vi lạm dụng trong hệ thống này.
But what does it mean for a pope to say, “I’m sorry”?
Nhưng điều đó có ý nghĩa gì khi một giáo hoàng nói “Tôi xin lỗi”?
Members of the Assembly of First Nations perform in St. Peter’s Square at the Vatican on March 31, 2022, ahead of an Indigenous delegation’s meeting with Pope Francis. AP Photo/Alessandra Tarantino.
Các thành viên của Hội đồng các Dân tộc đầu tiên biểu diễn tại Quảng trường Thánh Phêrô ở Vatican vào ngày 31 tháng 3 năm 2022, trước khi có cuộc gặp với Giáo hoàng Phanxicô. Ảnh: Alessandra Tarantino/AP.
Annie Selak, a theologian at Georgetown University, unpacks the history and significance of papal apologies, which can speak for the entire church, past and present.Often, she notes, statements skirt an actual admission of wrongdoing.
Annie Selak, nhà thần học tại Đại học Georgetown, phân tích lịch sử và ý nghĩa của các lời xin lỗi của giáo hoàng, vốn có thể đại diện cho toàn thể Giáo hội, cả quá khứ lẫn hiện tại.Cô lưu ý rằng nhiều phát biểu tránh thừa nhận sai lầm một cách rõ ràng.
Still, apologies “do say something important,” Selak writes.A pope “apologizes both to the church and on behalf of the church to the world.These apologies are necessary starting points on the path to forgiveness and healing.”
Tuy vậy, lời xin lỗi “vẫn có giá trị quan trọng,” Selak viết.Một giáo hoàng “xin lỗi cả Giáo hội và thay mặt Giáo hội với thế giới.Những lời xin lỗi này là điểm khởi đầu cần thiết trên con đường tha thứ và chữa lành.”
4. A church that listens
4. Một Giáo hội biết lắng nghe
Many popes convene meetings of the Synod of Bishops to advise the Vatican on church governance.But under Francis, these gatherings took on special meaning.
Nhiều giáo hoàng đã triệu tập Thượng Hội đồng Giám mục để tham vấn về quản trị Giáo hội.Nhưng dưới thời Phanxicô, những cuộc họp này mang một ý nghĩa đặc biệt.
The Synod on Synodality was a multiyear, worldwide conversation where Catholics could share concerns and challenges with local church leaders, informing the topics synod participants would eventually discuss in Rome.What’s more, the synod’s voting members included not only bishops but lay Catholics – a first for the church.
Thượng Hội đồng về Tính Hiệp hành là một cuộc đối thoại kéo dài nhiều năm trên toàn thế giới, nơi người Công giáo có thể chia sẻ những mối quan tâm và thách thức với các lãnh đạo địa phương, từ đó định hướng chủ đề thảo luận cho Thượng Hội đồng ở Rome.Đặc biệt, những người có quyền bỏ phiếu trong hội đồng không chỉ là giám mục mà còn bao gồm cả giáo dân – điều chưa từng có tiền lệ.
Participants arrive for a vigil prayer led by Pope Francis and other religious leaders before the 2023 Synod of Bishops assembly. Isabella Bonotto/Anadolu Agency via Getty Images.
Các tham dự viên đến dự buổi cầu nguyện canh thức do Giáo hoàng Phanxicô và các nhà lãnh đạo tôn giáo khác dẫn dắt trước kỳ họp Thượng Hội đồng Giám mục năm 2023. Ảnh: Isabella Bonotto/Anadolu Agency qua Getty Images.
The process “pictures the Catholic Church not as a top-down hierarchy but rather as an open conversation,” writes University of Dayton religious studies scholar Daniel Speed Thompson – one in which everyone in the church has a voice and listens to others’ voices.
Quá trình này “hình dung Giáo hội Công giáo không còn là một hệ thống phân cấp từ trên xuống mà là một cuộc đối thoại cởi mở,” nhà nghiên cứu tôn giáo Daniel Speed Thompson thuộc Đại học Dayton viết – một nơi mà tất cả mọi người trong Giáo hội đều có tiếng nói và lắng nghe nhau.
5. Global dance
5. Điệu nhảy toàn cầu
In 2024, University of Notre Dame professor David Lantigua had a cup of maté tea with some “porteños,” as people from Buenos Aires are known.They shared a surprising take on the Argentine pope: “a theologian of the tango.”
Vào năm 2024, giáo sư David Lantigua thuộc Đại học Notre Dame đã uống trà maté cùng một số “porteños” – cách gọi người dân Buenos Aires.Họ có một nhận xét thú vị về vị giáo hoàng người Argentina: “một nhà thần học của tango.”
Pope Francis drinks maté, the national beverage of Argentina, in St. Peter’s Square on his birthday on Dec. 17, 2014. Alberto Pizzoli/AFP via Getty Images.
Giáo hoàng Phanxicô uống trà maté – đồ uống quốc gia của Argentina – tại Quảng trường Thánh Phêrô vào sinh nhật của ông, ngày 17 tháng 12 năm 2014. Ảnh: Alberto Pizzoli/AFP qua Getty Images.
Francis does love the dance – in 2014, thousands of Catholics tangoed in St. Peter’s Square to honor his birthday.But there’s more to it, Lantigua explains.Francis’ vision for the church was “based on relationships of trust and solidarity,” like a pair of dance partners.And part of his task as pope was to “tango” with all the world’s Catholics, carefully navigating culture wars and an increasingly diverse church.
Phanxicô rất yêu thích điệu nhảy này – vào năm 2014, hàng ngàn tín hữu đã nhảy tango tại Quảng trường Thánh Phêrô để mừng sinh nhật ông.Nhưng Lantigua giải thích rằng điều đó không chỉ đơn giản như vậy.Tầm nhìn của Phanxicô về Giáo hội được “xây dựng trên mối quan hệ dựa vào niềm tin và tình đoàn kết,” giống như hai người bạn nhảy tango.Và một phần sứ mệnh của ông với tư cách giáo hoàng là “nhảy tango” với toàn thể cộng đồng Công giáo thế giới – khéo léo điều hướng giữa những cuộc chiến văn hóa và một Giáo hội ngày càng đa dạng.
Francis was “less interested in ivory tower theology than the faith of people on the streets,” where Argentina’s beloved dance was born.
Phanxicô “ít quan tâm đến thần học hàn lâm hơn là đức tin của những người ngoài đường phố” – nơi điệu tango thân thương của Argentina đã ra đời.
Quiz
Select the correct answer for each question.
Question 1/6
1. What made Pope Francis' papacy unique among his predecessors?
2. What is the Jesuits’ “Spiritual Exercises” primarily aimed at?
3. How did Pope Francis’ stance on LGBTQ+ issues differ from traditional church actions?
4. What significant act of humility did Pope Francis carry out during his papacy?
5. What was groundbreaking about the Synod on Synodality under Pope Francis?
6. Why did some Argentinians call Pope Francis a “theologian of the tango”?
