Note
Pope (giáo hoàng): người đứng đầu Giáo hội Công giáo toàn cầu, được xem là người kế vị Thánh Phêrô.
The Vatican (Vatican): quốc gia thành phố độc lập nhỏ nhất thế giới, là trung tâm của Giáo hội Công giáo và nơi cư trú chính thức của Giáo hoàng.
Jesuit (Dòng Tên): một dòng tu Công giáo do Thánh Ignatius thành lập, nổi bật với giáo dục, truyền giáo và tinh thần phân định thiêng liêng.
Encyclical (thông điệp): văn kiện chính thức của Giáo hoàng gửi tới các giám mục và tín hữu, thường về các vấn đề tín lý hoặc xã hội.
Apostolic exhortation (tông huấn): tài liệu giáo hoàng mang tính khuyến khích, không có giá trị tín lý ràng buộc, nhằm hướng dẫn đời sống đức tin.
Synodality (tính đồng nghị): nguyên tắc điều hành Giáo hội dựa trên sự lắng nghe và phân định chung giữa giáo sĩ và giáo dân, dưới sự hướng dẫn của Chúa Thánh Thần.
Second Vatican Council (Công đồng Vatican II): cuộc cải cách lớn trong Giáo hội Công giáo diễn ra từ 1962–1965, nhấn mạnh hiện đại hóa, đối thoại và vai trò giáo dân.
Laudato si’ (tựa thông điệp – “Ngợi khen Chúa”): một thông điệp của Giáo hoàng Phanxicô về bảo vệ môi trường và chăm sóc Trái Đất như “ngôi nhà chung”.
Ecological conversion (hoán cải sinh thái): sự thay đổi trong nhận thức và hành động cá nhân hướng tới bảo vệ môi trường dựa trên nền tảng đức tin.
Dubia (nghi vấn thần học): câu hỏi chính thức mà một số Hồng y đưa ra để yêu cầu Giáo hoàng làm rõ giáo huấn hoặc lập trường của ngài.
Synodal Way (Tiến trình Thượng Hội đồng): quá trình đối thoại trong Giáo hội Đức giữa giáo dân và giám mục nhằm thảo luận cải cách giáo lý và thực hành tôn giáo.
Casa Santa Marta (Nhà Thánh Marta): nhà khách trong Vatican nơi Giáo hoàng Phanxicô chọn cư trú thay vì ở căn hộ giáo hoàng truyền thống.
Eucharist (Bí tích Thánh Thể): nghi thức trung tâm của Thánh lễ Công giáo, trong đó tín hữu đón nhận Mình và Máu Chúa Kitô.
Ordination (việc phong chức): nghi thức chính thức để phong một người thành linh mục, giám mục hoặc phó tế trong Giáo hội Công giáo.
Progressive (cấp tiến): xu hướng ủng hộ thay đổi, cải cách giáo lý hoặc thực hành tôn giáo cho phù hợp với thời đại.
Conservative (bảo thủ): xu hướng bảo vệ và duy trì truyền thống, giáo lý và cấu trúc hiện có của Giáo hội.
Pastoral style (phong cách mục tử): cách thức mục vụ gần gũi, lắng nghe, quan tâm đến đời sống thực tế và tâm linh của tín hữu.
Fraternity (tình huynh đệ): tinh thần yêu thương, liên đới và bình đẳng giữa con người với nhau, nhấn mạnh trong giáo huấn xã hội Công giáo.
TED talk (bài nói TED): bài phát biểu truyền cảm hứng được ghi hình và phát hành trên nền tảng TED, với mục đích lan tỏa ý tưởng có giá trị.
St Mary Major Basilica (Đền thờ Thánh Maria Cả): một trong bốn đại thánh đường của Rôma, nơi Giáo hoàng Phanxicô chọn an nghỉ sau khi qua đời.
The Article
Pope Francis has died on Easter Monday, aged 88, the Vatican announced.The head of the Catholic Church had recently survived being hospitalised with double pneumonia.
Giáo hoàng Phanxicô đã qua đời vào Thứ Hai Phục Sinh, hưởng thọ 88 tuổi, Vatican thông báo.Người đứng đầu Giáo hội Công giáo gần đây đã vượt qua cơn bệnh viêm phổi kép phải nhập viện.
Cardinal Kevin Farrell’s announcement began:
Tuyên bố của Hồng y Kevin Farrell bắt đầu bằng:
Dearest brothers and sisters, with deep sorrow I must announce the death of our Holy Father Francis.At 7:35 this morning, the Bishop of Rome, Francis, returned to the house of the Father.
Anh chị em thân mến, với nỗi buồn sâu sắc tôi phải thông báo về sự qua đời của Đức Thánh Cha Phanxicô.Vào lúc 7:35 sáng nay, Giám mục Rôma – Phanxicô – đã trở về nhà của Chúa Cha.
There were many unusual aspects of Pope Francis’ papacy.He was the first Jesuit pope, the first from the Americas (and the southern hemisphere), the first to choose the name “Francis” and the first to give a TED talk.He was also the first pope in more than 600 years to be elected following the resignation, rather than death, of his predecessor.
Triều đại giáo hoàng của Phanxicô có nhiều điểm khác thường.Ngài là giáo hoàng Dòng Tên đầu tiên, người đầu tiên đến từ châu Mỹ (và bán cầu Nam), người đầu tiên chọn tên “Phanxicô” và cũng là người đầu tiên thực hiện một bài nói TED.Ngài cũng là giáo hoàng đầu tiên trong hơn 600 năm được bầu sau khi người tiền nhiệm từ chức thay vì qua đời.
From the very start of his papacy, Francis seemed determined to do things differently and present the papacy in a new light.Even in thinking about his burial, he chose the unexpected: to be placed to rest not in the Vatican, but in the Basilica of St Mary Major in Rome – the first pope to be buried there in hundreds of years.
Ngay từ đầu triều đại giáo hoàng, Phanxicô dường như quyết tâm làm mọi thứ theo cách khác biệt và trình bày vai trò giáo hoàng dưới ánh sáng mới.Ngay cả khi nghĩ về việc an táng, ngài cũng chọn điều bất ngờ: được chôn cất không phải tại Vatican mà là ở Đền thờ Thánh Maria Cả ở Rôma – là giáo hoàng đầu tiên được chôn ở đó trong hàng trăm năm.
Vatican News reported the late Pope Francis had requested his funeral rites be simplified.
Vatican News đưa tin Đức Giáo hoàng Phanxicô quá cố đã yêu cầu nghi thức tang lễ của ngài được đơn giản hóa.
“The renewed rite,” said Archbishop Diego Ravelli, “seeks to emphasise even more that the funeral of the Roman Pontiff is that of a pastor and disciple of Christ and not of a powerful person of this world.”
“Nghi thức đổi mới này,” Tổng Giám mục Diego Ravelli nói, “nhằm nhấn mạnh hơn nữa rằng tang lễ của Giáo hoàng Rôma là tang lễ của một mục tử và môn đệ của Đức Kitô chứ không phải của một người quyền lực thế gian.”
Straddling a line between “progressive” and “conservative”, Francis experienced tension with both sides.In doing so, his papacy shone a spotlight on what it means to be Catholic today.
Phanxicô từng phải đứng giữa lằn ranh giữa “tiến bộ” và “bảo thủ”, và chịu áp lực từ cả hai phía.Qua đó, triều đại giáo hoàng của ngài đã làm nổi bật điều gì có nghĩa là trở thành người Công giáo ngày nay.
The day before his death, Pope Francis made a brief appearance on Easter Sunday to bless the crowds at St Peter’s Square.
Trước ngày qua đời, Đức Giáo hoàng Phanxicô đã xuất hiện ngắn trong ngày Chúa Nhật Phục Sinh để ban phúc cho đám đông tại Quảng trường Thánh Phêrô.
Between a rock and a hard place
Giữa hai làn đạn
Francis was deemed not progressive enough by some, yet far too progressive by others.
Phanxicô bị cho là không đủ cấp tiến đối với một số người, trong khi lại bị cho là quá cấp tiến đối với những người khác.
His apostolic exhortation (an official papal teaching on a particular issue or action) Amoris Laetitia, ignited great controversy for seemingly being (more) open to the question of whether people who have divorced and remarried may receive Eucharist.
Tông huấn của ngài (một văn kiện giáo hoàng chính thức về một vấn đề cụ thể) Amoris Laetitia, đã gây ra nhiều tranh cãi vì dường như cởi mở hơn với câu hỏi liệu người đã ly dị và tái hôn có thể được Rước Lễ hay không.
He also disappointed progressive Catholics, many of whom hoped he would make stronger changes on issues such as the roles of women, married clergy, and the broader inclusion of LGBTQIA+ Catholics.
Ngài cũng khiến nhiều người Công giáo tiến bộ thất vọng, những người kỳ vọng ngài sẽ có thay đổi mạnh mẽ hơn về vai trò của phụ nữ, hàng giáo sĩ đã lập gia đình và sự bao gồm rộng rãi hơn với người Công giáo LGBTQIA+.
The reception of his exhortation Querida Amazonia was one such example.In this document, Francis did not endorse marriage for priests, despite bishops’ requests for this.He also did not allow the possibility of women being ordained as deacons to address a shortage of ordained ministers.His discerning spirit saw there was too much division and no clear consensus for change.
Việc đón nhận tông huấn Querida Amazonia là một ví dụ.Trong tài liệu này, Phanxicô không ủng hộ việc cho phép linh mục kết hôn, bất chấp yêu cầu của các giám mục.Ngài cũng không cho phép phong chức nữ phó tế để giải quyết tình trạng thiếu thừa tác viên.Ngài nhận thấy sự chia rẽ lớn và không có sự đồng thuận rõ ràng cho sự thay đổi.
Francis was also openly critical of Germany’s controversial “Synodal Way” – a series of conferences with bishops and lay people – that advocated for positions contrary to Church teachings.Francis expressed concern on multiple occasions that this project was a threat to the unity of the Church.
Phanxicô cũng công khai chỉ trích “Tiến trình Thượng Hội đồng” gây tranh cãi ở Đức – một loạt hội nghị với sự tham gia của giám mục và giáo dân – vốn ủng hộ những lập trường trái ngược với giáo lý Giáo hội.Phanxicô bày tỏ mối quan ngại nhiều lần rằng tiến trình này là mối đe dọa với sự hiệp nhất của Giáo hội.
At the same time, Francis was no stranger to controversy from the conservative side of the Church, receiving “dubia” or “theological doubts” over his teaching from some of his Cardinals.In 2023, he took the unusual step of responding to some of these doubts.
Đồng thời, Phanxicô cũng vấp phải nhiều tranh cãi từ phía bảo thủ trong Giáo hội, nhận được các “dubia” hay “nghi vấn thần học” từ một số Hồng y.Năm 2023, ngài đã trả lời một số trong các nghi vấn đó – điều hiếm thấy.
Impact on the Catholic Church
Tác động đối với Giáo hội Công giáo
In many ways, the most striking thing about Francis was not his words or theology, but his style.He was a modest man, even foregoing the Apostolic Palace’s grand papal apartments to live in the Vatican’s simpler guest house.
Ở nhiều khía cạnh, điều nổi bật nhất về Phanxicô không phải là lời giảng hay thần học, mà là phong cách của ngài.Ngài là một người khiêm nhường, thậm chí từ chối sống trong căn hộ giáo hoàng sang trọng tại Điện Tông Tòa, để ở trong nhà khách đơn giản hơn của Vatican.
Francis has lived in the Vatican’s relatively modest Casa Santa Marta since his papacy began in 2013, and died there on Monday. AP/L’Osservatore Romano.
Phanxicô sống tại nhà khách khiêm tốn Casa Santa Marta trong Vatican kể từ khi bắt đầu triều đại vào năm 2013, và qua đời tại đó vào Thứ Hai. AP/L’Osservatore Romano.
He may well be remembered most for his simplicity of dress and habits, his welcoming and pastoral style and his wise spirit of discernment.
Ngài có thể sẽ được nhớ đến nhiều nhất bởi lối sống giản dị, phong cách mục tử gần gũi và tinh thần phân định đầy khôn ngoan.
He is recognised as giving a clear witness to the life, love and joy of Jesus in the spirit of the Second Vatican Council – a point of major reform in modern Church history.This witness has translated into two major developments in Church teachings and life.
Ngài được công nhận là người làm chứng rõ ràng cho đời sống, tình yêu và niềm vui của Chúa Giêsu theo tinh thần Công đồng Vatican II – một bước cải cách lớn trong lịch sử hiện đại của Giáo hội.Chứng từ ấy đã dẫn đến hai bước phát triển lớn trong giáo lý và đời sống Giáo hội.
Love for our common home
Tình yêu với ngôi nhà chung
The first of these relates to environmental teachings.In 2015, Francis released his ground-breaking encyclical, Laudato si’: On Care for Our Common Home.It expanded Catholic social teaching by giving a comprehensive account of how the environment reflects our God-given “common home.”
Điều đầu tiên liên quan đến giáo huấn về môi trường.Năm 2015, Phanxicô công bố thông điệp Laudato si’: Về việc chăm sóc ngôi nhà chung.Tài liệu này mở rộng học thuyết xã hội Công giáo bằng cách trình bày toàn diện về cách môi trường phản ánh ngôi nhà chung được Thiên Chúa ban tặng.
Consistent with recent popes such as Benedict XVI and John Paul II, Francis acknowledged climate change and its destructive impacts and causes.He summarised key scientific research to forcefully argue for an evidence-based approach to addressing humans’ impact on the environment.
Tiếp nối các giáo hoàng gần đây như Benedict XVI và John Paul II, Phanxicô công nhận biến đổi khí hậu và những tác hại do con người gây ra.Ngài tóm lược các nghiên cứu khoa học then chốt để lập luận mạnh mẽ cho một cách tiếp cận dựa trên bằng chứng nhằm giải quyết ảnh hưởng của con người lên môi trường.
He also made a pivotal and innovative contribution to the climate change debate by identifying the ethical and spiritual causes of environmental destruction.
Ngài cũng đưa ra đóng góp đột phá và sáng tạo cho cuộc tranh luận về biến đổi khí hậu bằng cách chỉ ra nguyên nhân đạo đức và tâm linh của sự hủy hoại môi trường.
Francis argued combating climate change relied on the “ecological conversion” of the human heart, so that people may recognise the God-given nature of our planet and the fundamental call to care for it.Without this conversion, pragmatic and political measures wouldn’t be able to counter the forces of consumerism, exploitation and selfishness.
Phanxicô lập luận rằng chống biến đổi khí hậu đòi hỏi sự hoán cải sinh thái nơi con tim con người, để họ nhận ra bản chất thánh thiêng của Trái đất và lời mời gọi căn bản để chăm sóc nó.Nếu không có sự hoán cải này, các biện pháp chính trị hay thực dụng sẽ không thể đối đầu với chủ nghĩa tiêu dùng, khai thác và vị kỷ.
Pope Francis waving to well-wishers. Angelo Carconi/EPA.
Giáo hoàng Phanxicô vẫy chào những người chúc phúc. Angelo Carconi/EPA.
Francis argued a new ethic and spirituality was needed.Specifically, he said Jesus’ way of love – for other people and all creation – is the transformative force that could bring sustainable change for the environment and cultivate fraternity among people (and especially with the poor).
Phanxicô cho rằng cần một nền đạo đức và linh đạo mới.Cụ thể, ngài nói con đường yêu thương của Chúa Giêsu – dành cho tha nhân và toàn thể tạo vật – là sức mạnh chuyển hóa có thể mang lại thay đổi bền vững cho môi trường và nuôi dưỡng tình huynh đệ giữa con người (đặc biệt là với người nghèo).
Synodality: moving towards a Church that listens
Thượng hội đồng: Hướng đến Giáo hội biết lắng nghe
Francis’s second major contribution, and one of the most significant aspects of his papacy, was his commitment to “synodality.”While there’s still confusion over what synodality actually means, and its potential for political distortion, it is above all a way of listening and discerning through openness to the guidance of the Holy Spirit.
Đóng góp lớn thứ hai của Phanxicô, và cũng là một trong những dấu ấn lớn nhất của triều đại, là cam kết với “tính đồng nghị.”Dù còn nhiều nhầm lẫn về ý nghĩa thực sự của đồng nghị và khả năng bị chính trị hóa, trên hết đây là cách lắng nghe và phân định dưới sự hướng dẫn của Chúa Thánh Thần.
It involves hierarchy and lay people transparently and honestly discerning together, in service of the mission of the church.Synodality is as much about the process as the goal.This makes sense as Pope Francis was a Jesuit, an order focused on spreading Catholicism through spiritual formation and discernment.
Đồng nghị bao gồm cả hàng giáo phẩm và giáo dân cùng nhau phân định trung thực và minh bạch, nhằm phục vụ sứ mạng của Giáo hội.Đồng nghị quan trọng cả ở tiến trình lẫn mục tiêu.Điều này phù hợp với tinh thần Dòng Tên của Phanxicô – một dòng tu chú trọng đào tạo thiêng liêng và phân định.
Drawing on his rich Jesuit spirituality, Francis introduced a way of conversation centred on listening to the Holy Spirit and others, while seeking to cultivate friendship and wisdom.
Dựa trên linh đạo Dòng Tên sâu sắc, Phanxicô giới thiệu một cách đối thoại dựa trên lắng nghe Chúa Thánh Thần và tha nhân, hướng đến tình bạn và sự khôn ngoan.
With the conclusion of the second session of the Synod on Synodality in October 2024, it is too soon to assess its results.However, those who have been involved in synodal processes have reported back on their transformative potential.
Khi phiên họp thứ hai của Thượng Hội đồng về Đồng nghị kết thúc vào tháng 10/2024, còn quá sớm để đánh giá kết quả.Tuy nhiên, những người tham gia quá trình đồng nghị đã phản ánh tiềm năng biến đổi to lớn.
Archbishop of Brisbane, Mark Coleridge, explained how participating in the 2015 Synod “was an extraordinary experience [and] in some ways an awakening.”
Tổng Giám mục Brisbane, Mark Coleridge, chia sẻ rằng tham gia Thượng Hội đồng năm 2015 là “một trải nghiệm phi thường [và] theo một số cách là một sự thức tỉnh.”
Mourners at a mass for Pope Francis on the day of his death, at the Metropolitan Cathedral, Buenos Aires, Argentina. He was born in Buenos Aires in 1936. EPA/Juan Ignacio Roncoro.
Giáo dân tham dự thánh lễ cầu nguyện cho Đức Giáo hoàng Phanxicô tại Nhà thờ chính tòa ở Buenos Aires, Argentina – nơi ngài sinh ra năm 1936. EPA/Juan Ignacio Roncoro.
Catholicism in the modern age
Công giáo trong thời hiện đại
Francis’ papacy inspired both great joy and aspirations, as well as boiling anger and rejection.He laid bare the agonising fault lines within the Catholic community and struck at key issues of Catholic identity, triggering debate over what it means to be Catholic in the world today.
Triều đại của Phanxicô đã truyền cảm hứng cho niềm vui lớn lao và kỳ vọng, nhưng cũng làm dấy lên phẫn nộ và từ chối.Ngài đã phơi bày những đứt gãy đau đớn trong cộng đồng Công giáo và đặt vấn đề về bản sắc Công giáo, khơi dậy tranh luận về ý nghĩa là người Công giáo trong thế giới hôm nay.
He leaves behind a Church that seems more divided than ever, with arguments, uncertainty and many questions rolling in his wake.But he has also provided a way for the Church to become more converted to Jesus’ way of love, through synodality and dialogue.
Ngài để lại một Giáo hội có vẻ chia rẽ hơn bao giờ hết, với những cuộc tranh cãi, sự bất định và nhiều câu hỏi.Nhưng ngài cũng chỉ ra một con đường để Giáo hội hoán cải theo con đường yêu thương của Chúa Giêsu – thông qua đồng nghị và đối thoại.
On January 12 2025, Francis led the Angelus Prayer from the window of his office overlooking Saint Peter’s Square, Vatican City. EPA/Claudio Peri.
Ngày 12 tháng 1 năm 2025, Phanxicô chủ sự buổi Kinh Truyền Tin từ cửa sổ văn phòng nhìn ra Quảng trường Thánh Phêrô, Vatican. EPA/Claudio Peri.
Francis showed us that holding labels such as “progressive” or “conservative” won’t enable the Church to live out Jesus’ mission of love – a mission he emphasised from the very beginning of his papacy.
Phanxicô đã cho chúng ta thấy rằng việc gán nhãn “tiến bộ” hay “bảo thủ” không thể giúp Giáo hội thực thi sứ mạng yêu thương của Chúa Giêsu – một sứ mạng mà ngài nhấn mạnh ngay từ những ngày đầu tiên trong triều đại giáo hoàng.
Quiz
Select the correct answer for each question.
Question 1/10
1. What was one of the historical firsts associated with Pope Francis' papacy?
2. Where did Pope Francis request to be buried?
3. What is “Laudato si’” primarily about?
4. What style of leadership did Pope Francis adopt?
5. What concept did Pope Francis emphasize to encourage inclusive governance in the Church?
6. Which controversial document by Pope Francis raised questions about Eucharist for divorced and remarried Catholics?
7. Why did Pope Francis oppose the German “Synodal Way”?
8. What did Pope Francis identify as essential for solving the climate crisis?
9. Where did Pope Francis choose to live during his papacy?
10. What was the core message of Pope Francis’ papacy?
